مقدمه
همیشه از خودمان سوال می‌کنیم که کتاب‌خواندن چه فوایدی دارد؟ چرا باید مطالعه کنیم؟ کتاب چه دردی از ما دوا می‌کند؟ ما انسان‌ها همیشه در ابتدای انجام هر کاری به دنبال درک «چرایی» و فایده انجام آن کار هستیم و کتابخوانی و مطالعه، چه در قالب کتاب چاپی و فیزیکی و چه در قالب کتاب صوتی یا کتاب الکترونیک، از این امر مستثنی نیست. در این مقاله ده مورد از شگفت‌انگیزترین فایده‌های مطالعه و کتابخوانی را برایتان آماده کرده‌ایم. هرچند هر کتاب، دوای یک درد به‌خصوص است و برای یک نیاز خاص نوشته‌شده است، اما به طور کلی، عمل فیزیکی «مطالعه‌کردن» تأثیرات مشخص و شگرفی روی بدن و مغز انسان می‌گذارد که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.
۱) افزایش کارایی مغز و حافظه
وقتی هر روز مطالعه می‌کنید، فعالیت ذهنی خود را تحریک می‌کنید. مطالعات متعددی برای درک فواید خواندن انجام شده است. طبق یک مطالعه، یکی از مزایای اصلی خواندن کتاب، کند‌کردن اختلالات روانی مانند آلزایمر و زوال عقل است؛ زیرا مطالعه مغز را تحریک می‌کند و آن را فعال نگه می‌دارد و به آن اجازه می‌دهد قدرت و ظرفیت خود را حفظ کند. هر قسمت از بدن ما برای سالم‌ماندن به ورزش نیاز دارد و همین امر در مورد مغز ما نیز صدق می‌کند. خواندن به مغز، ورزش منظم می‌دهد و آن را سالم و فعال نگه می‌دارد. مطالعه‌کردن برای مغز، چیزی شبیه به انجام بازی شطرنج است! مطالعات و آزمایشاتی که در سال ۲۰۰۷ در دانشگاه هاروارد انجام شد، نشان می‌داد آن قسمت از مغز که با انجام بازی شطرنج تحریک شده و فعال می‌شود، به هنگام مطالعه کتاب نیز تحریک شده و فعالیت آن افزایش می‌یابد. البته این بدان‌معنا نیست که کتاب نخوانید و به‌جایش شطرنج بازی کنید! شطرنج، فقط مغز شما را ورزش می‌دهد اما کتاب، علاوه بر ورزش مغز، یک نیاز از نیازهای فکری شما را نیز برطرف خواهد کرد و پس از مطالعه‌کردن، انسان بزرگ‌تر و کامل‌تری خواهید بود.
۲) کاهش استرس و اضطراب
استرس و نگرانی‌های روزمره، یکی از مهم‌ترین چالش‌های ما، به‌خصوص در دوران بعد از کرونا است. بسیاری از ما با اضطراب‌های کوچک و بزرگی در طول شبانه روز دست و پنجه نرم می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین کارهایی که روانشناسان و پزشکان برای کاهش استرس به ما توصیه می‌کنند، انجام کارهایی است که حواسمان را از موضوعات استرس‌زا پرت کند. خب، چه‌کاری بهتر از کتاب‌خواندن؟ خواندن این فضای ذهنی را به شما می‌دهد تا خود را با چیزهای جالب‌تر مشغول کنید. وقتی یک داستان عالی می‌خوانید، به نظر می‌رسد تمام استرس شما از بین می‌رود و شما را آرام می‌کند، زیرا به هنگام مطالعه یک رمان خوب، ذهن ما تمایل دارد از این دنیا خارج شده و در جهان‌هایی دیگر سیر کند. گاهی در حین مطالعه با توصیه‌ها یا راه حل‌های ارزشمندی برای مشکلات خود مواجه می‌شوید که بسیار لذت‌بخش است و باعث ترشح هورمون دوپامین (هورمون لذت) می‌شود. علاوه بر این‌ها، مطالعه به کاهش استرس، کاهش فشار خون، بهبود ضربان قلب و کاهش تنش در عضلات کمک شایانی می‌کند. مطالعه‌ای در دانشگاه ساسکس انجام شده، نشان می‌دهد که تنها با مطالعه‌کردن می‌توان استرس را تا ۶۸ درصد کاهش داد. امروزه بسیاری از روانپزشکان، به‌جای تجویز داروهای پرعارضه و خطرناک ضد اضطراب و ضد استرس، مطالعه کتاب را به مراجعان خود تجویز می‌کنند.
آژانس جهانی «مطالعه» که یک سازمان معتبر جهانی در این زمینه است، به نتایج زیر در زمینه تاثیر مطالعه بر کاهش استرس دست‌یافته است:
- ۶ دقیقه مطالعه در روز استرس را تا ۶۸ درصد کاهش می دهد.
- خوانندگان منظم، میزان افسردگی کمتری را در مقایسه با افراد غیرخواننده نشان می دهند.
- تاثیر مطالعه در کاهش استرس، ۳۰۰ درصد بیشتر از پیاده‌روی کردن است.
۳) افزایش دانش و تکامل ذهن
از زمان شروع تمدن، ما از نظر ذهنی رشد کرده‌ایم. بسیاری از دانشمندان فرهیخته امروزی، برای افزایش دانش ما، ما را به کتاب‌های دانشمندان پیشین ارجاع می‌دهند و این نشان می‌دهد که دانش، همیشه در حال تکامل و پیشرفت است. اهمیت مطالعه کتاب اکنون بیش از هر زمان دیگری است. متاسفانه، با رشد فناوری‌های دیجیتال، از جمله هوش مصنوعی، این تفکر در میان مردم رسوخ کرده که «دیگر نیازی به مطالعه و کتاب خواندن نیست و همه‌چیز در اینترنت در دسترس است» اما اینطور نیست! برخلاف تصور رایج، هوش مصنوعی، تنها به میزان مشخصی از اطلاعات بارگزاری‌شده در اینترنت دسترسی دارد و میلیون‌ها کلمه و هزاران علم و هزاران شاخه دانشی وجود دارند که هنوز از متن کتاب‌ها به دنیای اینترنت منتقل نشده‌اند! همه‌چیز در دنیای دیجیتال وجود ندارد. دنیای فناوری، همه‌چیز را به شما نشان نمی‌دهد. حتی درباره خود فناوری نیز، کتاب‌های زیادی نگاشته‌شده که محتوای آنها در اینترنت وجود ندارد.
امروزه راه‌های زیادی برای یادگیری بیشتر در مورد زندگی وجود دارد، از کتاب‌های خودیاری گرفته تا خواندن داستان‌ها و تجربه‌های افراد موفق و تجربه‌های افراد شکست‌خورده. زمانی که احساس بی‌انگیزگی و شکست می‌کنید، می‌توانید با خواندن یک بیوگرافی و زندگینامه از زندگی افراد الهام‌بخش، روحیه خود را بالا ببرید. یکی از مزایای بزرگ خواندن کتاب این است که دانشی که از آنها به دست می‌آورید هرگز از شما سلب نمی‌شود. برخلاف مال دنیا، دانش شما تا آخرالزمان با شما خواهد ماند. این توصیه علمای دین و ائمه معصومین نیز هست.
۴) افزایش دایره لغات و واژگان و کمک به یادگیری زبان‌های جدید
اگر هنوز در مورد اینکه چرا خواندن کتاب مهم است متقاعد نشده‌اید، این مورد ممکن است برای شما جالب باشد. وقتی عادت به خواندن را در خود ایجاد کنید، دایره لغات و واژگان حافظمه خود را تقویت می کنید. خواندن هر نوع کتابی می‌تواند دایره لغات شما را تا حد قابل توجهی بهبود بخشد. گسترش دایره واژگان، به بسیاری از افراد در زندگی حرفه‌ای و تحصیلی کمک می‌کند. علاوه بر این، با دایره واژگان بهتر، اعتماد به نفس شما به هنگام مواجهه با افراد دانا و اهل مطالعه افزایش پیدا می‌کند. بسیار پیش می‌آید که زمانی که با فردی صحبت می‌کنیم، متوجه بسیاری از کلماتی که او به کار می‌برد نمی‌شویم و مدام می‌پرسیم «چی؟»، «چی‌گفتی؟» و … . مطالعه‌کردن یکی از راه‌هایی است که دایره لغات و واژگان ما را افزایش می‌دهد. این عمل، مغز انسان را برای یادگیری زبان‌های جدید نیز آماده می‌کند. بنابراین، شاید عجیب باشد اما یکی از راه‌های تسهیل یادگیری زبان‌های جدید، مطالعه‌کردن کتاب‌هایی به زبان خودمان است! ما تا زمانی که دایره واژگان زبان خودمان را گسترش ندهیم، نباید انتظار یادگیری زبان‌های جدید و حفظ‌کردن لغات و کلمات بیگانه باشیم.
۵) افزایش قدرت حافظه و بهبود سریع آن
مطالعه منظم یک تمرین عالی برای مغز شما است. اگر یک کتاب تخیلی بخوانید، مغز شما مجبور می‌شود نام و ماهیت شخصیت‌های مختلف را به خاطر بسپارد. بازگشت به تاریخچه آنها و یادآوری رویدادها یا نقشه‌ها فوق‌العاده برای مغز سرگرم‌کننده است و حافظه شما را بهبود می‌بخشد. یکی از بزرگترین مزایای مطالعه روزانه این است که مغز شما فوق‌العاده قدرتمند می‌شود. یک واقعیت شگفت‌انگیز در مورد مغز ما این است که می‌تواند مقدار زیادی از اطلاعات را حفظ کند و با هربار مطالعه جدید، مغز شما مسیرها یا سیناپس‌های مغزی جدیدی ایجاد می‌کند. علاوه بر این، مطالعه، حافظه موقت شما را تقویت می‌کند، به یادآوری و فرایند بازخوانی خاطرات و رویدادهای گذشته توسط مغز کمک می‌کند و در بلندمدت، باعث تثبیت خلق و خو و کاهش میزان احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی می‌شود.
با مطالعه‌کردن، ارتباطات جدیدی در مغز ایجاد می‌شود که به بهبود حافظه کمک می‌کند. این تغییرات طولانی‌مدت در قشر حسی مغز، ارتباطی دوطرفه ایجاد می‌کند. این بخش، بخشی از مغز است که مسئول پردازش اطلاعات حسی است. طبق مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳، خواندن یک رمان به بهبود ارتباطات بین بخش‌های مغزی که پردازش زبان را کنترل می‌کنند کمک کرد. خواندن همچنین برای شروع فرآیند نوروژنز که توسط آن نورون‌های جدید در مغز تشکیل می شود، امری موثر شناخته شده است. نورون‌ها به سلول‌هایی در مغز اطلاق می‌شوند که اطلاعات را بین قسمت‌های مختلف مغز انتقال می‌دهند و پیام می‌فرستند.
۶) جلوگیری از زوال شناختی
شناخت به توانایی قضاوت‌کردن، به خاطر سپردن چیزها و یادگیری آنها اشاره دارد. حافظه افراد، توجه، تمرکز و به طور کلی عملکرد شناختی مغز، با افزایش سن به احتمال زیاد تحت تاثیر قرار می‌گیرند. یک مطالعه ۱۴ ساله که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد، نشان داد افرادی که هر هفته یک یا چند بار مطالعه می‌کنند، در بازه‌های زمانی ۶ و ۱۴ ساله کمتر دچار زوال شناختی می‌شوند. این مطالعه نشان داد که بعد از ۱۴ سال، افراد مسن‌تری که مطالعه می‌کنند، در مقایسه با کسانی که کمتر مطالعه می‌کنند، اغلب کمتر در معرض خطر کاهش قدرت شناختی قرار دارند.
خواندن اغلب با زوال عقل مرتبط است. یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ در چین، شامل آزمایش افراد ۶۵ سال و بالاتر بود. این مطالعه به مدت پنج سال ادامه یافت. در پایان مطالعه، محققان دریافتند که مشارکت در کارهای فکری، مانند خواندن، اغلب با کاهش خطر زوال عقل مرتبط است. زوال عقل یک بیماری بسیار شناخته شده است که باعث می‌شود افراد با افزایش سن، توانایی خواندن و تمرکز خود را از دست بدهند. کسانی که زوال عقل را تجربه می‌کنند به راحتی خسته می‌شوند. با این حال، مطالعه به افراد کمک می کند تا به طور قابل توجهی از شروع زوال عقل جلوگیری کنند. مطالعه دیگری که افراد ۳۰ تا ۶۴ ساله و ۶۶ تا ۶۸ ساله را مورد بررسی قرار داد، نشان می‌دهد که مطالعه خطر زوال شناختی را کاهش می‌دهد. این مطالعه نشان داد افرادی که در سنین میانسالی خود مطالعه، هنر، موسیقی و سایر فعالیت‌های محرک انجام می‌دهند، علیرغم کارهایی که در اواخر عمر خود انجام می‌دهند، قدرت شناخت خود را بهتر از دیگران حفظ می‌کنند.
۷) افزایش قدرت حل مسئله
اگر هنوز نمی‌دانید که خواندن و مطالعه منظم چه فواید دیگری دارد، این مورد را هم در نظر بگیرید. یکی از شگفت‌انگیزترین فواید مطالعه روزانه این است که می‌تواند مهارت‌های تحلیلی شما را بهبود بخشد. خواندن رمان‌های معمایی به شما کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را توسعه دهید که می‌تواند به شما در حل مسئله کمک کند. هنگام خواندن یک رمان، ذهن شما مجبور به پیش‌بینی یا حدس‌زدن می‌شود. بنابراین به طور ناخودآگاه مغز آموزش داده می‌شود تا هوشمندانه‌تر فکر کند و مهارت‌های تحلیلی قوی را توسعه دهد. شما می‌توانید انتظار داشته باشید که از این موضوع در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود بهره‌های زیادی ببرید.
۸) افزایش تمرکز و خداحافظی با حواس‌پرتی
یکی از بدترین کارهایی که تکنولوژی انجام داده این است که ما را تنبل کرده است. تقریباً همه‌چیز به راحتی در دسترس است. ما به سختی تلاش می‌کنیم تا روی حل مسائل تمرکز کنیم، به‌خصوص الآن که با ظهور هوش مصنوعی و ابزارهای مختلف هوش مصنوعی، دیگر زحمت یادگیری مهارت‌های مختلف را نیز به خود نمی‌دهیم و آقا یا خانمِ هوش مصنوعی آماده است تا هر کاری را برایمان انجام دهد! بسیاری از محققان پیش‌بینی کرده‌اند که تا چندسال آینده، این هوش مصنوعی‌ها هستند که برایمان کتاب خواهند نوشت و دانش را به ما انتقال خواهند داد! این یعنی خداحافظی با تفکر و خلاقیت بشری.
غذا می خواهید؟ فقط گوشی خود را باز کنید و از طریق برنامه سفارش دهید!
لباس می خواهید؟ دوباره از یک برنامه استفاده کنید و لباس ها را به صورت مجازی امتحان کنید!
خودتان می‌توانید پیش‌بینی کنید با این روند به کجا می‌رویم. در حالی که خواندن می‌تواند قدرت از دست رفته تمرکز و توجه را بازگرداند. اگر احساس می کنید که استفاده از فناوری مدرن بهره‌وری ما را کاهش می‌دهد، عادت سالم مطالعه کتاب روزانه را در خود ایجاد کنید. بیشتر سعی کنید کتاب چاپی بخوانید، اما از کتاب صوتی نیز غافل نشوید، به‌خصوص در زمان‌هایی که اوقات شما بیهوده تلف می‌شوند، مانند رفت و آمد، مترو، رانندگی، تمیزکاری و … .
۹) افزایش مهارت‌های نوشتاری
هرچه بیشتر بخوانید، طبیعتاً در مهارت نوشتن مهارت بیشتری خواهید داشت. از آنجایی که دایره لغات و تلفظ شما با مطالعه منظم بهبود می‌یابد، در نهایت شما را نویسنده بهتری می‌کند. شاید از خود بپرسید که چرا همه ما باید نوشتن خوب را بلد باشیم؟ باید توجه کنید که ما فقط در مورد نوشتن داستان، کتاب، رمان و غیره صحبت نمی‌کنیم. حتی وقتی چیزی در زندگی شخصی و حرفه‌ای و کاری روزمره می‌نویسید، همچون نامه، قرارداد، چک، درخواست و …، مهارت‌های نوشتن به درد شما می‌خورد. با مراجعه به دادگاه‌های قضایی می‌توانید بی‌شمار افرادی را ببینید که تنها به‌دلیل کم‌بودن مهارت‌های نوشتاری، جملاتی را در قراردادهای کاری و غیر کاری به‌کار برده‌اند که باعث شده طرف مقابل از آنها سوء استفاده کند. مهارت‌های نوشتاری، به‌خصوص در زمینه کاری بسیار بسیار مهم است و این امر، با مطالعه منظم، به‌خصوص در حوزه‌های کاری خودتان بهبود می‌یابد.
۱۰) تنها سرگرمی‌ای که وقتمان را تلف نمی‌کند!
ما برای فیلم و موسیقی و بازی و اینترنت و گشت و گذار در اکسپلور اینستاگرام و یوتیوب و تلگرام و توییتر و تردز و … هزینه‌های گزافی می‌کنیم، اما چرا؟ برای سرگرمی است، اینطور نیست؟ پس چرا صرفاً با همین هدف کتاب نمی‌خوانیم؟ بسیاری از فیلم‌ها یا سریال‌های تلویزیونی مورد علاقه شما پس از الهام گرفتن از برخی از بهترین رمان‌ها ساخته شده‌اند. در اینجا می‌توانید لیست فیلم‌های مشهوری که از رمان‌ها اقتباس شده‌اند را ببینید.
هرچند، توصیه اصلی ما این است که به کتاب، به چشم یک سرگرمی نگاه نکنید، چرا که زمانی که به چشم یک سرگرمی در کنار سایر سرگرمی‌ها بدان نگاه کنیم، سرگرمی‌هایی مانند فیلم و سریال، بسیار جذاب‌تر از خواندن طولانی‌مدت کلمات و ورق‌زدن کاغذها بنظر می‌رسند! بهتر است با نیازهایمان سراغ کتاب‌ها برویم! هر کتابی برای رفع‌کردن یک نیاز نوشته‌شده و هدفی بخصوص دارد. ما باید نقص‌ها، کمبودها و نیازهای خودمان را کشف کرده و بر اساس آن، به سراغ یافتن بهترین کتاب‌ها در هر زمینه برویم. اما برای کسانی که تنها می‌خواهند سرگرم شوند نیز کتاب، یکی از بهترین گزینه‌هاست. کتاب، به‌خصوص کتاب‌های داستانی (رمان)، سرگرمی‌ای هستند که شما پس از اتمام آن، احساس تلف‌کردن وقت نمی‌کنید! شما با هر کتاب، وارد یک دنیای جدید می‌شوید، تجربه‌ای جدید کسب می‌کنید و با دنیای فکری یک نویسنده آشنا می‌شوید و تجربیات او را می‌آموزید.
نتیجه‌گیری
به‌طور کلی، کتاب‌خواندن، تنها چیزی است که اگر دنیا را با بمب اتم ویران کنند و از اول بسازند، باقی می‌ماند. شما هر فناوری و هر دستاوردی از بشریت را در نظر بگیرید، احتمال نابودی آن هست، اما تمایل ذاتی بشر به دانش، یادگیری و بهبود مستمر، باعث می‌شود که «کتاب» بماند. بله! کتاب تنها چیزی است که قبل از ما بوده، با ما هست و بعد از ما نیز خواهد بود. کتاب، دنیاهای گذشته و حال و آینده را به یکدیگر متصل می‌کند و یگانه موجود ارزشمندی است که به تنهایی، سهم بزرگی از تکامل بشریت را بر دوش دارد. غفلت ما از کتاب و کتابخوانی، هیچ خط و خشی روی این امر بزرگ و مقدس نمی‌اندازد و تنها آسیب و ضررش برای خودمان است. کتاب، نعمتی است که خداوند به ما ارزانی داشته و با نخواندن، تبدیل به موجودات ناسپاسی دربرابر نعمت‌های بی‌شمار خداوند خواهیم شد.
مطالعه چه کمکی به زندگانی شما کرده است؟ در کامنت‌ها تجربه‌تان را با دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.
نظرات کاربران