حضرت رسول اکرم، محمد مصطفی (ص) فرد اول خلقت، آنقدر عظیم و والا و بلند مرتبه است که روایت جزئیترین بخشها از زندگی ایشان نیازمند ساعتها قلمفرسایی است. نویسندگان زیادی تلاش کردهاند تا قسمتهایی از زندگی و سیره و اخلاق رسول خدا را از ابعاد گوناگون و در فرمهای مختلف روایت کنند. در این یادداشت به معرفی کوتاهی از پنج عدد از این کتابهای خوب و اثرگذار میپردازیم:
۱- حکایت نامه پیامبر؛ کشکولی از داستانهای کوتاه در مورد پیامبر
غلامرضا حیدری ابهری در این کتاب، مجموعهای از حکایتها و ماجراهای حضرت رسول اکرم را گردآوری کرده است. موضوع بندی دقیق از مهمترین ویژگیهای این اثر است و ۸۵۵ حکایتی که در این کتاب آمده است، ذیل ۱۶۲ عنوان دسته بندی شدهاند. این موضوعات مجموعه کاملی از سیره و رفتار پیامبر را در بر دارند و اگر فردی به دنبال موضوع خاصی در زندگی حضرت رسول باشد، به راحتی میتواند با مراجعه به فهرست این اثر، حکایات مرتبط با آن موضوع را یافته و مطالعه کند. نویسنده تمامی حکایات را با زبانی روان و بیانی شیوا و در خلاصهترین حالت ممکن بازنویسی کرده که مطالعه این کتاب ارزشمند را شیرین و آسان نموده است. نویسنده ذیل برخی از حکایتها مطالبی را تحت عنوان در سایه سار سیره نوشته که نکاتی در شرح آن حکایت و جهت فهم بهترشان است. همچنین از نظر سندیت و اعتبار تاریخی روایتها نیز، نویسنده دقت بالایی به خرج داده و از آوردن روایتهای نامعتبر و در تضاد با اصول مسلم قرآن و سیره قطعی پیامبر پرهیز کرده است. این کتاب توسط نشر جمال به چاپ رسیده است.
۲- فروغ ابدیت؛ تاریخ مستند زندگی پیامبر
مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت الله جعفر سبحانی، در کتاب فروغ ابدیت با استفاده از منابع دست اول و کهن تاریخی به بیان زندگی پیامبر پرداختهاند. ایشان در ابتدا با بررسی اوضاع شبه جزیره عربستان و عرب پیش از اسلام و دو قدرت بزرگ جهانی آن روزگار یعنی ایران و روم، فضای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روزگاری را که حضرت رسول در آن متولد شدند، ترسیم کردند و پس از توضیحاتی در مورد اجداد پیامبر، از ماجراهای ولادت ایشان و دوران کودکی، نوجوانی، جوانی، شغلهای حضرت و دوره ازدواج تا بعثت حضرت، مطالب مفصلی را بیان کردهاند. در ادامه اتفاقات دوران ۱۳ ساله نبوت ایشان در مکه بیان و سپس دوران حیات پربرکت حضرت در مدینه به صورت سال به سال بررسی و نوشته شده است.
آیت الله سبحانی تنها به ذکر تاریخ اکتفا نکرده است، بلکه تلاش کردهاند تا با تجزیه و تحلیل رویدادهای گوناگون، سیره و روش پیامبر را به عنوان الگویی برای همه معرفی کنند. کسی که از چنان جامعه منحطی در شبه جزیره عربستان، تمدنی بزرگ به وجود آورد.
۳- آنک آن یتیم نظر کرده؛ مرور زندگی پیامبر با متنی ادبی
محمدرضا سرشار در اوایل دهه ۷۰ و برای یک برنامه نمایش رادیویی به نام “از سرزمین نور”، مطالبی را در مورد زندگی و سیره پیامبر اکرم به نگارش درآورد که بسیار مورد توجه مخاطبین قرار گرفت. چند سال بعد سرشار با تکیه به همان مطالب و تکمیل آنها، کتاب آنک آن یتیم نظر کرده را در دو جلد و با بررسی وقایع گوناگون زندگی حضرت رسول از تولد ایشان تا هجرت مسلمین به حبشه به نگارش درآورد. پس از گذشت مدت زیادی از چاپ این دو جلد، در سال گذشته جلدهای سوم و چهارم این اثر ارزشمند ، به چاپ رسیدند. جلد سوم با عنوان سالیان سخت به دوران شعب ابیطالب و سفر پیامبر به طائف و جلد چهارم با عنوان هجرت بزرگ به هجرت پیامبر و مسلمین از مکه به مدینه میپردازد.
از مهمترین ویژگیهای این اثر، توجه بالای نویسنده به جزئیات است و او اصلا در پی بیان کلیات تاریخ نیست بلکه جزئیترین روایتها و اتفاقات و رفتارها و سخنان پیامبر در موقعیتهای مختلف را در کتاب آورده است.
اما ویژگی خاص آنک آن یتیم نظر کرده، بیان ادبی و شیوای آن است که کتاب را از یک اثر خشک تاریخی به طور کامل به یک اثر ادبی تبدیل کرده که مطالعه آن بسیار لذت بخش است.
۴- مصطفی خواستنی ترین پیامآور برخاستن؛ زندگی پیامبر با توجه به قرآن
کاظم رجبعلی، در این اثر با زاویه دیدی متفاوت به زندگی پیامبر اسلام پرداخته است. این کتاب روایت زندگی حضرت با نگاه به سورههای قرآن است و از تدبر در آیات قرآن نشات میگیرد. در طول روایت کتاب، ماجراهای نزول برخی از آیات و سورهها به همراه بیان هدف اصلی و غرض سوره آورده شده است. همچنین نویسنده در این اثر فقط به بیان مسائل و گزارههای تاریخی نپرداخته و در حد امکان و با زبانی روان و ساده، تحلیلهای خوب و دقیقی را از سیره و رفتار بیان کرده است. تاکید بر خواستنی بودنِ تمام شئون زندگی رسول خدا یکی دیگر از وجوه تمایز این کتاب با دیگر آثار با این موضوع است. مصطفی(ص)، حضورش، بشارتش، برانگیخته شدنش، قیامش، فرماندهیاش، امت ساختنش، همیشگی بودن رسالتش و همه اعمال و وجودش خواستنی ست و این همه خواستنی بودن از آن است که او خدا را خواست و به اسم خدا و برای خدا قیام کرد.
این نگاه درک تازهای را هم از پیامبر که تجسم حقیقی قرآن است و هم از قرآن که رسول را معرفی میکند، به خواننده هدیه میدهد. این اثر توسط نشر قرآن و اهل بیت نبوت به چاپ رسیده است.
۵- محمد رسول الله؛ پیامبر برای نوجوانان
کتاب، رمانی خاص و متفاوت از ابراهیم حسن بیگی است که از زاویه دیدی جذاب به زندگی حضرت رسول پرداخته است. اسحاق فردی یهودی است که از طرف بزرگان این قوم مامور میشود تا به حجاز برود و در مورد پیامبر نو ظهور در این سرزمین به آنان گزارش دهد و تلاش کند تا با نفوذ بین پیروانش، موجب تضعیف دینش شود.
او به مکه میرود و این در حالی است که پیامبر و مسلمانان به تازگی از این شهر به مدینه هجرت کردهاند. اسحاق در مکه با پرس و جو از افراد مختلف از احوالات پیامبر در دوران زندگی و رفتار و گفتارش در این شهر مطلع میشود و سپس به مدینه رفته و در ظاهر ادعای اسلام میآورد و بین مسلمانان قرار میگیرد و رفته رفته به پیامبر نزدیک میشود تا بهتر بتواند در جریان سیره و رفتار و اهداف ایشان قرار بگیرد. او از دیدهها و شنیدههایش برای بزرگان یهود گزارش تهیه میکند و کتاب در اصل گزارشهای اوست که منش پیامبر را شرح میدهد. او حتی برای از میان برداشتن پیامبر نقشه میکشد که اتفاقاتی باعث تغییر در برنامههایش میشود.
روایت روان و جذاب از زاویه دید کسی که مدام دنبال نقاط ضعف و ایراد و اشکال در کار پیامبر است، باعث شده تا با اثری متفاوت در زمینه سیره و رفتار و اخلاق پیامبر مواجه باشیم.
نظرات کاربران